Velpevallei als klimaatbuffer en een thuis voor onze natuur

De Velpe loopt als een blauwgroene ader door het Hageland en op de grens met Haspengouw. Typisch voor het gebied zijn de:

• Vochtige graslanden en bosschages (kleine bosjes) in de lemige komgronden
• Historische graslanden, van elkaar gescheiden door kleine landschapselementen (heggen, houtwallen of muurtjes) op de drogere valleiflanken, een typisch bocagelandschap

De Velpevallei ontsnapte in de jaren 1970 en 1980 op het nippertje aan de plannen om de rivier recht te trekken. Gelukkig maar, want dat zou het unieke karakter van het gebied hebben aangetast. Maar de landbouw heeft er wel zijn sporen nagelaten. Door de aanleg van grachten is de vallei deels verdroogd. 

In de middenloop van de Velpevallei, tussen de Daalgemse molen in Vissenaken en de Rotelmolen van Pamelen, ligt het natuurgebied De Paddepoel. De Velpe meandert daar nog sterk. Dit gebied is een paradijs voor vogels, zoals ijsvogels, wintertalingen en weidebeekjuffers.

(Foto: © Lander Loeckx)

Het gevarieerde en nog weinig verstoorde valleilandschap waarin weilanden, hooilanden en akkers afwisselen met kleine landschapselementen als houtkanten, struwelen en poelen, zorgt voor een grote diversiteit aan leefgebieden voor verschillende soorten. 

Enkele bijzondere soorten die je er kan aantreffen zijn zomertaling, bruine kiekendief, wulp, roodborsttapuit, grauwe klauwier, geelgors en kaasjeskruiddikkopje.

In De Paddepoel vind je ook erg waardevolle graslandsoorten zoals blauwe knoop, karwijselie (één van de grootste Vlaamse populaties), tormentil, kattendoorn, bleke zegge, wilde bertram en schermhavikskruid, dotterbloem. In het vroege voorjaar bloeien er honderden bosanemonen, een erg zeldzaam verschijnsel in graslanden. Dat de bosanemonen daar bloeien, toont aan dat het een zeer oud en onverstoord grasland is. Dankzij 25 jaar gericht herstelbeheer namen enkele zeldzame soorten sterk toe.

(Foto: © Lander Loeckx)

Project 1 | Landschapsherstel en waterberging

Dit project legde de focus op de Middenloop van de Velpe en zoomde in op natuurgebied de Paddepoel. Natuurpunt kocht er ruim 7 ha grasland op en richtte het opnieuw in als natuurgebied. Ze groeven er poelen, dempten greppels, planten struweel aan en herstelden de omheining. Deze nieuwe en herstelde poelen zorgen voor het perfecte leefgebied van salamanders.

Project 2 | Meer en betere natuur

Het tweede project in de Velpevallei, dat nog tot 2026 loopt, richt zich op het herstel van de biodiversiteit. Dankzij het herstel van graslanden en bossen en de vertraagde afvoer van het water, krijgen planten en dieren weer meer ruimte om te leven. Gericht grasbeheer moet de populatie wulpen vergroten. De verdere aanplant van struwelen moet de populaties geelgors, roodborsttapuit en grauwe klauwier versterken.

Het uiteindelijke doel? Één grote eenheid natuur met de kronkelende Velpe als een blauwe draad in een groene, levende vallei die het water op een natuurlijke manier kan bergen.

(Foto: © Natuurpunt, Pieter Abts)

Vernatting 

• Graven van 2 nieuwe poelen
• Grachten minder diep maken met de vrijgekomen grond uit de poelen
• Ondergrondse drainage wegnemen

De poelen en minder diepe grachten zorgen voor een betere waterhuishouding. Het water kan langer op het perceel blijven staan, dringt langzamer door en wordt beter vastgehouden.

Daarnaast zijn de poelen een ideaal leefgebied voor amfibieën, zoals bijvoorbeeld de kamsalamander. 

Beheer

• Herstellen van de omheining
• Aanplant van doornige struiken
• Verschralend maaibeheer om de nutriëntenrijkdom door overbemesting te verminderen

De struiken zijn een goede schuilplaats voor vogels, zoals bijvoorbeeld de grauwe klauwier en de geelgors. Maar ook de verschraling draagt bij aan een verhoogde biodiversiteit.

(Foto: © Natuurpunt, Pieter Abts | Opgegraven drainagebuizen, in het verleden gebruikt om overtollig water af te voeren)