Erfgoedverhalen: van aardgeesten tot weerwolven

Droom even weg, en liefst in het donker, naar een wondere wereld met spoken, plaaggeesten en heksen die schuilen in kastelen, bossen, holle wegen en hoeves. Beluister 20 luisterverhalen uit verschillende Vlaams-Brabantse gemeenten.

Lennaert Maes en Andries Boone van WESP vzw herwerkten deze nachtelijke volksverhalen, bliezen ze nieuw leven in en zorgden voor de muzikale omkadering.

Snel naar

Asse: Het tovenaressenpaard

  • Beluister het verhaal in Asse
  • Locatie: Boerderij Bollebeek
  • Inhoud verhaal: Maak kennis met de kwade hand op een pachthof en met een onvermoede ontmaskering van een tovenares. Een monumentaal, typisch Brabants hoevecomplex, met gebouwen die teruggaan tot de 17de eeuw, vormt het decor. Eeuwenlang oefende dit hof met watermolen een belangrijke impact uit op zijn omgeving.

Bierbeek: De Duivelsschuur

  • Beluister het verhaal in Bierbeek
  • Locatie: Blauwschuurhoeve
  • Inhoud van het verhaal: Ontdek de geheimen van een gierige boer, een behulpzame duivel en een slimme boerin. De eeuwenoude Blauwschuurhoeve, zo genoemd vanwege het enorme blauwe leien dak van de monumentale schuur, vormt het decor.

Diest: Het spookkalf

  • Beluister het verhaal in Diest
  • Locatie: Warandepark
  • Inhoud van het verhaal: Beleef de ontmoeting van een vloekende drinkebroer met een ‘spookkalf’. Het jongste plein aan de oude Korenmarkt in de binnenstad van Diest en het Warandepark in landschappelijke stijl, vormt het decor. Tussen beide bevindt zich een monumentale toegang onder de vorm van een arcade van rondbogen.

Dilbeek: De kleuddemansplank

  • Beluister het verhaal in Dilbeek
  • Locatie: Brug over de Molenbeek
  • Inhoud van het verhaal: Ontdek waarom de Molenbeek in Dilbeek de naam Kleuddemansbeek draagt en wat dit met rammelende kettingen te maken heeft. Het verhaal speelt zich af langs een voetweg die doorheen het bos van de Krekelendries in Sint-Ulriks-Kapelle over de Molenbeek naar de Tenbroekstraat in Sint-Martens-Bodegeme leidt.

Drogenbos: De kwade kaboutermannekes

  • Beluister het verhaal in Drogenbos
  • Locatie: Zennebeemden
  • Inhoud van het verhaal: Ontdek de in wilgen wonende aardgeesten die niet dol zijn op al te nieuwsgierige lieden, maar niettemin een gevoel voor rechtvaardigheid bezitten. De vruchtbare beemden in het door grachten doorsneden Zenne-moeras op de grens tussen Drogenbos en Vorst vormen het decor.

Hoegaarden: De kluizenaar en de geesten

  • Beluister het verhaal in Hoegaarden
  • Locatie: ’t Nieuwhuys
  • Inhoud van het verhaal: Stap binnen in het oudste huis van Hoegaarden en maak kennis met huilende geesten, een zonderlinge kluizenaar en een miraculeuze bron (of is het een ondergrondse gang, vliet of vergeetput?). Een van de meest historische gebouwen van Hoegaarden, met een Gallo-Romeinse waterput in de overwelfde kelders, vormt het decor. Als ‘nieuw huys’ heropgebouwd in het midden van de 17de eeuw, was het lange tijd de plaats waar doortrekkende reizigers bij het nodige bier de lokale volksverhalen aanhoorden. 

Hoeilaart: Straffe Ware en de vliegende zerk

  • Beluister het verhaal in Hoeilaart
  • Locatie: Kerkhof
  • Inhoud van het verhaal: Begeef je naar een dodenakker met een onverschrokken manspersoon die de ontmoeting met luchtgeesten niet vreest. Een onregelmatig gevormd, licht hellend kerkhof vormt het decor. Een geplaveide stenen weg, omzoomd met dennenbomen, leidt je naar een landschap vol praalgraven en verspreide zerken.

Holsbeek: De spookkoets

  • Beluister het verhaal in Holsbeek
  • Locatie: Kasteel van Horst
  • Inhoud van het verhaal: Beleef het bloederige bestaan van een vervloekte baron en zijn einde in een razende zwarte koets. Het tot de verbeelding sprekende kasteel van Horst, een omwalde waterburcht met donjon die teruggaat tot de 13de eeuw, vormt het decor. Ook de onmiddellijke omgeving van wegen, dreven, dijken en beemden bleven gedurende eeuwen nauwelijks aangeroerd. In sommige versies van het verhaal vertrekt de spookkoets vanuit de ruïnes van het pershuis van het kasteel van Horst. De naam ‘Peerse’, de straat die van bij het kasteel vertrekt, verwijst naar een wijnpers, die zich ongeveer 1 km verder zuidwaarts op de Steenberg bevond.

Huldenberg: De behulpzame kabouters en het verliefd kaboutermanneke

  • Beluister het verhaal in Huldenberg
  • Locatie: Hof ten Bos
  • Inhoud van het verhaal: Ontmoet aardgeesten, ook wel kaboutermannetjes genaamd, die meestal goedaardig en behulpzaam zijn, maar ook eigen verlangens koesteren. Het verhaal speelt zich af op de oude grens tussen Huldenberg en Loonbeek, in de vallei nabij Hof Ten Bos, waar de kabouters in de 'delle tegen Ganspoel' aan de Mennekensbrug woonden.

Kortenaken: De dwaallichtjes en het bloedend hart

  • Beluister het verhaal in Kortenaken
  • Locatie: Brug over de Leibeek
  • Inhoud van het verhaal: Dool langs beek en brug, vergezeld van dwaallichtjes en kinderlijk geweeklaag. Het gehucht Hoeleden vormt het decor, meer bepaald de brug over de Oude of Leibeek op de weg naar Bunsbeek, niet ver van de Panishoeve en de vallei van de Velp.

Landen: Het toverboek

  • Beluister het verhaal in Landen
  • Locatie: Boerderij Lintermans
  • Inhoud van het verhaal: Een bijzonder toverboek geeft een boerenknecht macht over dieren. De hoeve Lintermans in Neerlanden, ‘juist voor den draai, als ge van Dormaal komt’, vormt het decor. Deze boerderij bevond zich aan de Zoutleeuwstraat, nabij de Bergstraat, waar nu nog steeds een grote vierkantshoeve gelegen is.

Leuven: De beelden in de Dijle

  • Beluister het verhaal in Leuven
  • Locatie: Stadhuis
  • Inhoud van het verhaal: Waarom duurde het meer dan vier eeuwen vooraleer er beelden kwamen in de nissen van het Leuvense stadhuis? Welke rol speelden de door de duivel bezeten elfen hierin? De aanwezigheid van ijzeren haken in de nissen van de buitengevels van het stadhuis (midden 15de eeuw) geven aan dat het wel degelijk de bedoeling was geweest ze met beelden te vullen. Door onder andere Victor Hugo werd in 1852 begonnen met een eerste campagne voor de plaatsing van beelden in de nissen, die personages uit de Leuvense geschiedenis voorstellen.

Meise: Het betoverde kruispunt

  • Beluister het verhaal in Meise
  • Locatie: De Vijfwegskes
  • Inhoud van het verhaal: Ontdek hoe een nachtelijke ontmoeting met een oud vrouwtje ontspoort en een luchtgeest aanzet tot gedaanteverwisselingen. Een kruispunt van zes aarden en holle wegen, de Vijfwegskes genaamd, vormt het decor. Op deze obscure plaats verschool het kwaad zich in de overwoekerende struiken in de wegkanten. ‘De Vijfwegskes’ is een kruispunt in Oppem (Meise) van de Heirbaan, Krogstraat, Mankevosstraat, Kaarlijkstraat, Kruisblokweg en Klepperstraat.

Pepingen: De Nacht van de vallende sleutels

  • Beluister het verhaal in Pepingen
  • Locatie: Kasteel Ten Dael
  • Inhoud van het verhaal: Maak kennis met een verscholen kasteeldomein, goddeloze duivelse 'framassons' en hun jaarlijks ritueel. Een van de oudste landschappelijke parken van België, met classicistisch landhuis uit de 18de eeuw, vormt het decor.

Roosdaal: De heksenvergadering

  • Beluister het verhaal in Roosdaal
  • Locatie: Zevenbeukenkapel
  • Inhoud van het verhaal: Zeven demonische heksen vergaderen bij volle maan. Ondanks hun bovenmenselijke krachten wacht hen een weinig benijdenswaardig einde. Een driehoekig stukje grond, nabij een kruispunt van wegen in Strijtem, vormt het decor. Niet toevallig had dit perceel de naam ‘de zeven bueken’. Op deze site staat nu de Kapel van de Zeven Beuken, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën, in 1918 opgebouwd en in 1931 vergroot. Zeven beuken staan er nog steeds, al zijn het recente exemplaren. Bij elke boom hangt een kapelletje die verwijzen naar de eerdere boomkapelletjes uit de 20ste eeuw.

Scherpenheuvel-Zichem: De rode zakdoek

  • Beluister het verhaal in Scherpenheuvel-Zichem
  • Locatie: Averbode bos en heide
  • Inhoud van het verhaal: Vergezel een jong koppeltje op een nachtelijke boswandeling na een kermisbezoek. Maak tegelijkertijd kennis met een sprekende weerwolf en met de bezwerende en onthullende kracht van een rode zakdoek. Het uitgestrekte Averbodebos, gekenmerkt door naaldbomen en heide, vormt het decor.

Steenokkerzeel: De mensenlichten en Nolle Spek

  • Beluister het verhaal in Steenokkerzeel
  • Locatie: Tervuursesteenweg
  • Inhoud van het verhaal: Maak kennis met vuurgeesten, meer bepaald mensenlichten. Als zielen van gestorven mensen, dolen ze rond en tarten ze dorpsgemeenschappen. De voor de streek typische dorpskom van Perk, rond de kerk en langs de weg naar Steenokkerzeel, vormt het decor. Heden deels geruimd en herbestemd tot groene zone, was het ommuurde kerkhof volledig rond de kerk aangelegd.

Tervuren: De pastoor en de kriekendieven

  • Beluister het verhaal in Tervuren
  • Locatie: Pastorie
  • Inhoud van het verhaal: Verneem hoe een pastoor, gewapend met een magisch boek, enkele kriekendieven weet te betoveren en tot meer godsvruchtige inzichten te brengen. Een vroeg-17de-eeuwse pastorie, omgeven door vroegere dienstgebouwen, stal en dwarsschuur, vormt het decor. In de ruime ommuurde tuin ten zuiden en oosten van de pastorie vind je nog fruitbomen en restanten van de oude boomgaard, naast een vijver, oude paardenkastanjes, zomereiken en wilgen.

Zemst: De dodemannen in de Zenne

  • Beluister het verhaal in Zemst
  • Locatie: Het Schom
  • Inhoud van het verhaal: Maak kennis met de dodemannen die huizen in de Zenne. Deze watergeesten dolen als levende geraamten rond langs de rivierbeemden, op zoek naar een waardige begrafenis. Het Schom in Zemst vormt het decor. Vroeger was dit broekland een groot korenveld van aan de Hoogstraat tot aan de Zenne. Doorheen dit gebied, begroeid met gras met hoge halmen en grote, breeduitgestrekte aren, liep een aarden weg, afgezet met knotwilgen, die, wanneer ze van hun hoogopschietende takken ontdaan waren, grillige vormen aannamen.

Zoutleeuw: De slimme knecht

  • Beluister het verhaal in Zoutleeuw
  • Locatie: Watermolen in Budingen
  • Inhoud van het verhaal: Een molenaarsknecht wordt ten onrechte aanzien als de duivel. De watermolen in Budingen vormt het decor. Deze in onbruik geraakte Bungensemolen, gelegen aan een dichtgemaakte rivierarm van de Grote Gete, maakt deel uit van een grote vierkantshoeve. In de natuurstenen basis van de watergevel van het molengebouw is het gat nog zichtbaar waardoor de wateras met het waterrad stak. De site is bereikbaar langs een pittoreske, bolle kasseiweg, omgeven door populierbos, waarvan het tracé teruggaat tot minstens de 18de eeuw.

Epiloog

  • Beluister de epiloog
  • Inhoud van de epiloog: Wil je meer weten over de Vlaams-Brabantse sagen en hun betekenis? Wat betekenden deze volksverhalen voor vertellers en toehoorders, wat maakt dit type verhalen zo bijzonder en welke waarden heeft dit orale erfgoed ? En waarom is de provincie Vlaams-Brabant zo’n invloedrijke bakermat van sagen en welke verhaalelementen zijn er dan typisch Vlaams-Brabants?

Meer weten over Vlaams-Brabantse sagen?

De luisterverhalen zijn gebaseerd op sagen uit het Documentatiecentrum van Vlaams-Brabant.

Surf naar de catalogus en zoek op ‘sagen’ en ‘volksverhalen’.

Nog een vraag over erfgoedverhalen?

016 21 49 54

Tijdens openingsuren

documentatiecentrum [at] vlaamsbrabant.be

Antwoord binnen 3 werkdagen