Kleinschalig wonen

Kleinschalig wonen is kwaliteitsvol wonen met een klein huishouden op een (zeer) compacte manier op een beperkte oppervlakte.

Een kwaliteitsvolle kleinschalige woning voldoet volgens onze interpretatie minstens aan deze voorwaarden: 

• Voldoet aan de woningkwaliteitsnormen van de Vlaamse Codex Wonen.
• De vloeroppervlakte bedraagt min. 45 m² en max. 80 m² en het bouwvolume max. 240 m³.
• Geplaatst op een locatie waar wonen toegelaten is.
• Voldoet aan de geldende stedenbouwkundige voorschriften en de goede ruimtelijke ordening (afgetoetst bij een vergunningsaanvraag)

Hoe ziet een kleinschalige woning eruit?

Kleinschalige woningen vind je in heel uiteenlopende vormen:

• Vrijstaande woning
• Woning in gesloten of halfopen bebouwing
• Tijdelijke (zorg- of nood)woning
• Verplaatsbare woonunit die dienst doet als tijdelijke woonplaats bij verbouwingen
• Meerdere zelfstandige woonunits die gestapeld zijn in een groepswoningbouwproject
• Kleinschalige woning als onderdeel van een co-woonproject
• Woonunit opgetopt op een dak, ingeschoven tussen andere gebouwen, gestapeld, geschakeld ...

Tal van voordelen op maatschappelijk vlak:

• Speelt in op de grotere behoefte aan kleinere woningen. Er zijn steeds meer kleinere gezinnen en compacter wonen zit in de lift. 
• Het is voor bepaalde mensen aantrekkelijker dan een klassiek appartement, omdat je vaak meer woon-en leefkwaliteit krijgt. Bijvoorbeeld door gedeelde of semipublieke voorzieningen en ruimtes (zoals een ontmoetingsruimte of een gedeelde tuin die deels publiek toegankelijk is). Kleinschalige woonprojecten creëren zo, net zoals woningdelen, meer diversiteit in het woonaanbod. 
• Kleinschalige woningen zijn snel inzetbaar bij een tijdelijke specifieke woonnood. Grote troef is de verplaatsbaarheid van heel wat bouwsystemen. Denk aan het creëren van tijdelijke of noodopvang voor specifieke doelgroepen op tijdelijk beschikbare gronden. 
• Met kleinschalig wonen helpen we de schaarse open ruimte vrijwaren. Het maakt kwalitatieve verdichting mogelijk met respect voor de ruimtelijke draagkracht. Bijvoorbeeld door kleinschalige woningen te gebruiken in kernversterkende projecten of bij het compacter herinrichten van het bestaande woonweefsel.

De voordelen voor jezelf:

• Een kleiner huis dat goed geïsoleerd is, verbruikt ook minder energie.
• Bepaalde kleinschalige woonmodules worden bijna volledig off-site, in een atelier gebouwd. Andere worden casco geleverd waarbij je zelf voor de afwerking zorgt. 
• Veel van de bouwsystemen zijn modulair, uitbreidbaar, schakelbaar en/of stapelbaar. Hierdoor zijn ze flexibel inzetbaar. Je kan in fases bouwen en kosten spreiden in de tijd. 
• In tegenstelling tot traditionele bouwsystemen worden dit soort woonunits snel gebouwd tegen een (bijna) all-in prijs.
• Bij projecten met verplaatsbare woonunits kan je grond en woning scheiden en kiezen voor alternatieve financieringsmodellen.

De provincie is in 2011 gestart met initiatieven rond kleinschalig wonen vanuit een nood aan betaalbare kwaliteitsvolle huisvesting voor mensen die permanent op campings en in weekendverblijven woonden. Permanent wonen op campings en in weekendverblijfsparken is niet toegelaten (zie ook Vlaams uitdoofbeleid tegen 2029). Om in onze provincie een structurele oplossing te geven, werd op een aantal locaties in de provincie een traject opgestart om tot een oplossing te komen. Dit heeft onder andere geleid tot de opmaak van provinciale ruimtelijke uitvoeringsplannen met expliciete mogelijkheden voor kleinschalig wonen: Provinciale ruimtelijke uitvoeringsplannen weekendverblijven.

Ondertussen werden er in onze provincie een aantal kleinschalige woonprojecten voor sociale huur gerealiseerd. Er zijn ook een aantal projecten in ontwerp- of realisatiefase.

De provincie was ook partner in innovatieve experimenten met kleinschalige woningen, zoals het Europees Interreg B project Housing 4.0 Energy. Binnen dat project werd samen met partners uit verschillende landen gezocht naar hoe we kleinschalige woningen energieneutraal, koolstofarm en toch betaalbaar kunnen maken. Het project heeft onder andere geresulteerd in:

• een digitaal opensource bouwplatform van waaruit je een kleinschalige woning kan ontwerpen
• een online leerplatform over bouwtechnieken en -principes
• 5 gerealiseerde pilootprojecten
   

Een algemene vraag over kleinschalig wonen? Hieronder vind je de antwoorden op enkele veelgestelde vragen.

• Sommige gemeenten hebben specifieke zones ingericht voor kleinschalig wonen: Aarschot, Bertem, Bever, Boortmeerbeek, Haacht, Halle, Holsbeek, Huldenberg, Kortenberg, Rotselaar, Scherpenheuvel-Zichem, Sint-Pieters-Leeuw en Zemst. Als particulier kan je echter niet overal terecht en vaak gelden er specifieke bouwvoorschriften. Meer weten? Neem contact op met de dienst omgeving van de betreffende gemeente.
• Buiten de specifieke zones een kleinschalige woning plaatsen of bouwen? Dan heb je een vergunning nodig. Wil je weten welke mogelijkheden er zijn voor een kleinschalig woonproject op een bepaalde locatie? Neem dan contact op met de omgevingsambtenaar van die gemeente en leg je projectidee aan hem/haar voor. Er zijn namelijk altijd stedenbouwkundige voorschriften waarmee je rekening moet houden en het project dient getoetst te worden aan de goede ruimtelijke ordening. 
  De leidraad kleinschalige duurzame constructies i.f.v. recreatieve of residentiële doeleinden van de Vlaamse overheid, probeert een antwoord te geven op de meest gestelde vragen over kleinschalige constructies. Merk op dat voor 'zorgwonen' specifieke regelgeving van toepassing is.

Kleinschalig wonen hangt niet samen met een bepaald woningtype. Dat gaat van een alleenstaande woning tot een woonunit die op een dak is geplaatst. 

Wij hebben de ervaring dat een vloeroppervlakte van 45 m² minstens nodig is om als alleenstaande of koppel, kwaliteitsvol en comfortabel te kunnen wonen. Ook moet elke woning voldoen aan de Vlaamse woonkwaliteitsnormen. 

De minimale woningkwaliteitsnormen, waaronder ook de minimale oppervlakte in functie van het aantal personen die de woning zal bewonen, zijn bepaald in de Vlaamse Codex Wonen. In principe moet elke woning daaraan voldoen. De totale vloeroppervlakte en het aantal woonlokalen spelen daarbij een rol. Ook zijn er minimale eisen inzake plafondhoogte en de oppervlakte van de woonlokalen zelf. 

'Tiny Houses' voldoen doorgaans niet aan de hierboven opgesomde kenmerken. Daarom beschouwen wij 'Tiny Housing' niet als een kwaliteitsvolle vorm van kleinschalig wonen.

Nieuwe wooneenheden kleiner dan 50 m² vallen niet onder de Energieprestatie- of EPB-regelgeving die eisen oplegt voor isolatie, installaties, ventilatie en oververhitting. 
Let op: de vrijstelling geldt enkel voor alleenstaande gebouwen. Gekoppelde kleine woningen die samen de maximale bruto vloeroppervlakte van 50 m² overschrijden en vrijstaande zorgwoningen kleiner dan 50 m², zijn wél EPB-plichtig.

Voor je een ontwerper of een bouwbedrijf kiest, neem je best contact op met de dienst omgeving van de gemeente. Zij kunnen voor jou nagaan of er op de gewenste locatie mogelijkheden zijn om een kleinschalige woning te bouwen.  

Inspiratie nodig? Er bestaan heel wat voorbeelden van demontabele en flexibele bouwsystemen voor kleinschalige woningen. Blijf je graag op de hoogte van onze initiatieven? Volg dan zeker onze LinkedIn-pagina.

In bepaalde gevallen kan je sociaal lenen voor de aankoop van een kleinschalige woning (op plan). Het Vlaams Woningfonds verstrekt sociale leningen voor de aankoop van woningen. Er zijn ook een aantal erkende kredietmaatschappijen die sociale leningen verstrekken. 
Maak op voorhand goede afspraken over de prijs met de architect of bouwfirma. Het kan bijvoorbeeld nuttig zijn om te weten of er extra kosten mogelijk zijn voor de aansluiting op nutsvoorzieningen, afbraakwerken, infiltratievoorzieningen en wijzigingen die je zelf wil aanbrengen. 

Heb je een idee om op een innovatieve manier een duurzaam en betaalbaar woonproject te realiseren met verschillende kleinschalig woningen en/of gedeelde woonruimtes? Laat het ons weten! Wie weet maakt je project kans voor onze subsidie voor innovatieve woonprojecten.

De nieuwsbrief Kleinschalig Wonen houdt je op de hoogte over

• wetgeving
• voorbeelden
• ervaringen
• kijkdagen
• ...